İSİMSİZ SEMTLERİN KENTİ DİYARBAKIR…

İSİMSİZ SEMTLERİN KENTİ DİYARBAKIR…

Diyarbakır, son yirmi senede ülkemizin birçok kenti gibi baş döndürücü bir hızla gelişti.
Gelişen, büyüyen bir kentin alt ve üst yapı sorunları elbette olacaktır. Bu konu bilahare köşemizde işlenecek, mercek altına alınacaktır.
Lâkin bugün Şehr-i Diyarbekir’in bir başka sorununa eğilecek, dikkat çekeceğiz.
Şehri Azim Diyarbekir, büyüdü, gelişti, hatta öyle gelişti ki, ne halk olarak Diyarbekirliler, ne de bu şehrin mahalli idarecileri yeni oluşan semtlere isim vermekte üzerlerine düşeni maalesef yerine getiremedi.
Burada birinci dereceden sorumlu taraf mahalli yönetim.
Yazımıza örnek teşkil edecek ve henüz isim konulmamış birçok semt var şehrimizde.
Örneğin Gaziler semtinin uzantısı olan ve “Lunapark Arkası” olarak bilinen, yeni stadyuma giden yol ve civarı.
Winston AVM denilen ve henüz isimsiz bir başka büyük semtimiz.
Daha da ötesi Araştırma arkası diye zikredilir. Ancak yine semte isim verilmemiş.
Tekel Caddesi olarak zikredilen bölge, Mastfıroş Caddesi olarak bilinen bölge, Yılmaz Güney Caddesi olarak bilinen bölge, Musa Anter Caddesi olarak bilinen bölge… Tabi burada sözü edilen yerler öyle küçük bölgeler değil. Nüfus ve yerleşim açısından hatırı sayılır büyüklükte yerler buralar. Tabi bunları daha da uzatmak mümkün. Bunun gibi onlarcası var.
Bağcılar Mahallesi ülkemizin en büyük mahallelerinden biri. Hatta Türkiye’nin birçok ilinden hem nüfus bakımından hem de yerleşim alanı olarak büyük. Devasa büyüklükte bir mahalle. İçerisinde belki de on semt barındırmaktadır. Ancak, tek bir semt ismi yok.
Peki ama neden böyle bir tabloyla karşı karşıyayız? Bir kentin mahalle, sokak ve caddelerine kim, kimler veya hangi kurumlar isim verir?
Şehirlerde semt isimleri, genellikle tarihî, coğrafi, kültürel veya idari nedenlere bağlı olarak verilir. Ancak bu isimlerin resmî olarak belirlenmesi belirli bir idari süreç ile olur.

Semt, mahalle veya sokak isimlerinin verilmesinden ya da değiştirilmesinden sorumlu kurumlar ve prosedür şu şekilde işlemektedir:
Büyükşehirlerde ilçe belediye meclisleri isim önerisini hazırlar ve karara bağlar.
Alınan karar, büyükşehir belediye meclisinin onayına sunulur.
Belediye sınırları dışında (örneğin köylerde veya belde statüsünü kaybetmiş yerlerde) kaymakamlık ve valilik onay makamıdır.
Tarihi, siyasi veya özel önemi olan durumlarda nihai onay mercii olarak İçişleri Bakanlığı devreye girebilir.
Mahalle muhtarı, belediye meclis üyesi, sivil toplum kuruluşu veya halktan gelen bir talep üzerine isim önerisi hazırlanır.
Belediyelerde genellikle “İsimlendirme Komisyonu” veya “İmar Komisyonu” gelen bu öneriyi değerlendirir.
Ancak ismin tekrar etmemesine, tarihi, kültürel veya coğrafi anlamı olmasına, toplumda rahatsızlık yaratmamasına dikkat edilir.
Kabul edilen isim önerisi komisyonun önerisi olarak Belediye Meclisine sunulur.
Belediye meclisinde oylanır ve kabul edilirse karar resmiyet kazanır.
Meclis kararı, valiliğe gönderilir. Valilik onayıyla isim resmî olarak yürürlüğe girer.
Semt isimleri Battalgazi, Barbaros, Mimar Sinan, Fatih, Atatürk, Selahaddin Eyyubi, Melik Ahmet, Dağkapı, Urfa Kapı, Mardin Kapı gibi tarihi eserler, olay yada kişilere; Yenimahalle, Bağlarbaşı, Tepeüstü gibi coğrafi özelliklere; Pınarbaşı, Kavaklı, Bağlar gibi doğal unsurlara; Osmanlı yada Selçuklu döneminden kalma isimlere; Başakşehir, Beylikdüzü gibi yeni şehirleşme ve planlama dönemlerinde kentsel dönüşüm alanlarında “modern” veya “tematik” isimlere dayanır.
Peki bir semtin adı hangi durumlarda değiştirilir?
Aynı isimden başka semtlerde de varsa, karışıklığı önlemek için, eski isim toplumda olumsuz çağrışım yapıyorsa, yeni mahalle veya semt oluşturuluyorsa, tarihî veya kültürel bir kişi anmak isteniyorsa semt isimleri değişikliği yapılabilir.
Kentimizde ve dahi ülkemizde semt isimlerini daha ziyade halk mı, ilgili ve yetkili kurumlar mı verir, yoksa isim doğal akışı içinde kendi kendine mi ortaya çıkar?
Semt isimlerini hem halk verir, hem de kendiliğinden ortaya çıkabilir. Veyahut ilgili yetkili kurumlar da verebilir.
Ancak resmî olarak geçerli hale gelmesi idarenin onayıyla olur.
Birçok semt ismi, doğrudan halk arasında kullanım yoluyla ortaya çıkar.
Zamanla o isim öyle yaygınlaşır ki, belediye bile o adı resmen kabul etmek zorunda kalır.
Şehrimizdeki Bağlar, Balıkçılar Başı gibi semt isimleri buna sadece iki örnektir.
Bu tür örneklerde isim, resmî karar olmadan önce halk arasında doğar, sonra belediye tarafından tescil edilir.
Bazı semt adları ise belirli bir kişi ya da olay olmadan, tamamen gündelik konuşmalar, yön tarifleri veya alışkanlıklar sonucu ortaya çıkar. Diyarbakır’daki Kantar, Yeniyol semtleri buna örnektir.
“Otogar”, “Sanayi”, “İstasyon” gibi isimler ise bölgenin işlevinden türemiştir.
Bu durumda isim, doğal olarak benimsenir, sonra resmî evraka geçer.
Özellikle yeni şehirleşen yerlerde, imar planı yapılırken semt isimleri belediyeler veya valiliklerce belirlenir. Bu adlar genellikle modern, olumlu çağrışımlar yapan kelimelerden seçilir. Kayapınar ilçemizin ismi buna örnektir.