Nöbetçi Eczaneler
İSRAİL VE HAMAS ARASINDAKİ ATEŞKES ANLAŞMASI BARIŞ GETİRECEK Mİ?
İsrail ile Hamas arasında kabul edilen ateşkes anlaşması birçok belirsiz ve sıkıntılı maddeleriyle yürürlüğe girdi. ABD Başkanı Trump, kendisini şimdiden Nobel Barış Ödülü’ne layık görüyor.
Tabi bu ateşkes anlaşmasının bir barış getirmesi hepimizin ortak derdi ve temennisi.
Türkiye, Mısır ve Katar’ın çabalarıyla ve sözüm ona ABD Başkanı Trump’ın özel desteğiyle Gazze ile ilgili bir ateşkes anlaşması imzalandı.
Gazze ateşkes (ve esir takası) anlaşmasıyla ilgili açıklanan bilgiler hâlâ bazı belirsizlikler içeriyor. Ancak kamuoyuna yansıyan şartlar ve maddelere dayanarak öne çıkan unsurlar mevcuttur elbette.
Öne Çıkan Başlıca Maddeleri gözden geçirecek olursak karşımıza şöyle bir tablo çıkıyor:
İsrail ordusunun yoğun nüfus bölgelerinden çekilmesi (belirlenen hatlara, sınır hattına doğru geri çekilme) planlanıyor.
Hava keşif / bombardıman faaliyetlerinin belirli saatlerde sınırlandırılması gibi kısıtlamalar gündemde (örneğin 10–12 saat boyunca hava operasyonlarının durdurulması)
İsrailli esirlerin (ya yaşayan ya da vefat etmiş olanların) serbest bırakılması planlanıyor.
Karşılık olarak İsrail, belirli sayıda Filistinli tutukluyu serbest bırakacak.
Bazı açıklamalarda 20 İsrailli esire karşı 2 binden fazla Filistinlinin serbest bırakılacağı yönünde bilgiler yer alıyor.
Serbest bırakılacak Filistinliler arasında müebbet hapis cezası olanlar ve 2023’ten sonra tutuklananlar da yer alacak.
Gazze’ye insani yardım kamyonlarının düzenli olarak sokulması kabul edilmiş: örneğin günlük 600 kamyon insani yardım (bunlardan belirli kısmı kuzeye yönlendirilecek)
Yardım kamyonları arasında yakıt taşıyanların da olması öngörülüyor — Gazze’de enerji altyapısı, hastaneler gibi temel hizmetler için.
Yerinden edilmiş halkın evlerine dönmesine izin verilmesi, enkaz kaldırılması, rehabilitasyon ve altyapı çalışmalarının yapılması planlanıyor.
Anlaşmanın üç aşamalı olması öngörülüyor; her aşamada farklı yükümlülükler devreye girecek.
Birinci aşamada geçici ateşkes, esir değişimi, sınırlı çekilmeler gibi uygulamalar yer alacak.
Sonraki aşamalarda kalan esirlerin serbest bırakılması, tam çekilme, abluka uygulamasının sona erdirilmesi gibi adımlar hedefleniyor.
Denetim, garantörler ve taraflar arası mekanizmalar
Müzakere süreci boyunca garantör rolünde olacak ülkeler/aktörler (örneğin ABD, Mısır, Katar) devrede olacak.
Bağımsız gözlemci ya da denetleme mekanizmaları (insan hakları örgütleri, uluslararası kurumlar) kilit rol oynayabilir.
Müzakereler, geçici ateşkes süreci boyunca devam edecektir — yani geçici süre bitiminde nihai düzenlemeler kararlaştırılacak.
Anlaşma metinlerinde Gazze’nin yeniden silahlandırılmaması, Hamas’ın askeri kapasitesinin sınırlandırılması gibi hususlar yer alıyor.
Bu denetim faaliyetleri bağımsız mekanizmalar tarafından yapılabilir.
Bu anlaşmada birtakım belirsizlikler var. Şöyle ki;
anlaşmanın uygulanması sırasında tarafların sadakati büyük ölçüde kritik olacak. Zira geçmişte ateşkesler sık sık ihlal edilmişti.
Tam çekilme, sınır kontrolü, yönetim yapısı gibi daha derin meselelere ilişkin detaylar hâlen müzakere aşamasında ya da kesinleşmemiş durumda.
Anlaşmanın süresi, geçici nitelikte olması, uzatılma ya da nihai barış anlaşmasına dönüşme ihtimali gibi dinamikler belirsiz.
Bu anlaşmayla İsrail ile Hamas arasında ateşkes ilanı, silahlı eylemlerin durdurulması hedefleniyor.
Gazze’ye insani yardımların artması ve sınır kapılarının işlevlendirilmesi taahhüdü (örneğin Rafah sınır kapısının açılması)
Ayrıca karşılıklı olarak esirlerin serbest bırakması taahhüt edilmiştir.
İsrail birliklerinin bazı bölgelerden çekilmesi taahhüt edilmiştir.
Peki bu anlaşma ile Hamas’ın akıbeti, konumu, geleceği ne olacak?
Anlaşma ve Trump’ın 20 maddelik planı “Gazze’nin demilitarize edilmesi, Hamas’ın silahlarının etkisiz hale getirilmesi” gibi ifadeler içeriyor. Ama bu maddelerde zamanlama, denetim, mekanizma gibi detaylar belirsiz. Hamas da “tam silahsızlanma” fikrine şu an için açıkça karşı çıkıyor.
Yönetim rolü tartışmalı
Planlarda Gazze’nin geçici yönetiminde teknokrat bir komite modelinden bahsediliyor ve Hamas’ın doğrudan yönetimde olmayacağı öneriliyor. Ancak bu önerme çelişkili: Hamas yönetimde yer almayacağını söylese de, sahada toplumsal ve güvenlik alanlarında etkisini sürdürmek isteyecektir.
Uluslararası denetim ve garantilerin başarısı belirsiz
Bir anlaşma metni ne kadar güçlü olursa olsun, uygulama safhası daha zordur. Garantör güçlerin sahada denetleyici rolünü nasıl kullanacağı, Hamas’ın bu rolü fiilen tanıyıp tanımayacağı ve ihlallerin nasıl cezalandırılacağı belirsiz.
Geçmiş deneyimler
Filistin-İsrail çatışmaları tarihinde birçok ateşkes, barış anlaşması ya da düzenleme denemesi olagelmiştir. Bazıları uzun soluklu olamamış, taraflar anlaşmaları ihlal etmiş veya şartlar yeniden silahlanma yönünde evrilmiştir.
Hamas siyasi ve askeri kanatlarının kontrolü dış güçlerin denetimine açmak veya yeniden yapılandırmak zorunda kalabilir.
Hamas üyelerine “uzlaşma” ya da “sivil hayata geçme” teklifleri sunulabilir; bazıları amnesty ile siyasi sürece dahil edilebilir.
Silahsızlanma ve kontrol anlaşmalarında kısmi çekilme, belirli bölgelerin kontrolü ya da güvenli bölgeler yapılması gibi karma çözüm modelleri ortaya çıkabilir.
Hamas hâlâ yerel düzeyde etki yaratmayı sürdürebilir (güvenlik, toplumsal düzen, istihbarat gibi), fakat merkezi siyasi gücü sınırlanabilir.
Sonuç olarak diyebiliriz ki; bu anlaşma, “Hamas’ı yok etme” değil, “Hamas’ın rolünü yeniden sınırlama, denetim altına alma, gelecekte silahsızlanmaya yönelme” gibi hedefleri taşıyor gibi görünüyor. Ama bu süreç hem uzun olacak hem de çatışmalardan, siyasi pazarlıklardan, dış müdahalelerden bağımsız yürütülemez.
Ezcümle, işin içinde ABD ve İsrail var ise çok dikkatli, ihtiyatlı, güvensiz ve dahi her an her şeye hazırlıklı olmak lazım gelir.
YORUMLAR